Mensen of mensachtigen leven al zeker een miljoen jaar op de aarde en allen hebben ze sporen achter gelaten, die nu erg in de belangstelling staan.

Grotten nemen over de gehele wereld een centrale plaats in bij de bestudering van thema’s uit de prehistorie, zoals de evolutie van de mens en de hem omringende fauna, grotschilderingen, prehistorische werktuigen en kunstvoorwerpen, de bronstijd of ijzertijd.

Wie kent niet de verhalen over de ontdekkingen van grotschilderingen in grotten zoals Grotte Chauvet bij Vallon- Pont-d’Arc en Lascaux bij Montignac in Frankrijk of Altamira in Spanje? Deze beroemde grotkunst werd door onze voorouders, homo sapiens, gemaakt in een periode van ongeveer 35.000 tot 11.000 jaar geleden.

De unieke positie van grotten bij de bestudering van de prehistorie komt niet doordat de prehistorische mens permanent in grotten gewoond zou hebben. Hij was een nomade en liet dus overal sporen achter. Het komt door de conserverende eigenschappen van de sedimenten in het ondergrondse milieu. Er is in een grot doorgaans minder verstoring dan daarbuiten en de temperatuur is er constant. Het kalksteen neutraliseert de zuren in het infiltratiewater, waardoor botten en gebit niet zo snel worden opgelost, zodat deze over een hele lange periode bewaard gebleven zijn, wat wetenschappelijk onderzoek mogelijk maakt, bijvoorbeeld onderzoek van DNA of tandsteen.  

Oeros, paarden en herten in de Grotte Lascaux
Paneel van de paarden in de Grotte Chauvet

 

Over vele duizenden jaren in grotten en dolines (komvormige instortingen) opgehoopte sedimenten kunnen een indrukwekkend archief vormen over een lange aaneengesloten periode van gebruik door mensen. Dit kan gaan vanaf de prehistorie tot soms helemaal tot aan de tweede wereldoorlog. Dergelijke archieven zijn van onschatbare waarde. Een goed voorbeelden van dit laatste zijn de Grotten van Han in België. De Grotte Scladina ook in België omvat de gehele steentijd van oud naar nieuw. De dolines en grotjes bij Atapuerca in Spanje zijn bekend om hun spectaculaire vondsten uit de allervroegste afstammingsgeschiedenis van de mens, een periode van ruim 1 miljoen jaar geleden tot ongeveer 700.000 jaar geleden. Daar zijn tot nu toe ongeveer 32 menselijke voorouders gevonden.

De Neanderthalers van België

België heeft verschillende kleine grotten in het gebied rond de Maas, waar behalve vuurstenen objecten ook skeletdelen van Neanderthalers zijn gevonden. Deze zijn herhaaldelijk onderwerp van internationaal onderzoek. Een aantal van deze grotten zijn veel later tijdens het neolithicum (5300-2900 v. Chr) opnieuw gebruikt om doden een laatste rustplaats te geven, in een rotsspleet bijvoorbeeld.

Meer informatie:

Klimaatonderzoek aan de hand van druipsteen 

Uit de samenstelling van kalk in druipsteen kan men de relatieve hoeveelheid van de isotopen zuurstof-18 en zuurstof-16 bepalen en aan de hand daarvan kan men dateringen of klimaatreconstructies uit het verleden uitvoeren door tabellen te raadplegen.

Unesco

Hoe interessant dit onderwerp ook is, de leden van Speleo Nederland voeren geen archeologisch onderzoek uit in grotten. Dit terrein is voorbehouden aan beroepsarcheologen. Archeologisch waardevolle grotten zijn verboden terrein of toegankelijk gemaakt als museum. Velen staan op de werelderfgoedlijst van Unesco.